سنسور خودرو چیست؟
قبل از اینکه بدانیم سنسور خودرو چیست باید با کلمه سنسور به طور کلی آشنا شویم. سنسور یا حسگر به وسیله‌ای گفته می‌شود که محرک‌های فیزیکی را به عنوان ورودی دریافت و آنها را به سیگنال‌های الکتریکی به عنوان خروجی تبدیل می‌کند. اطلاعات خروجی در خودروهای انژکتوری توسط ECU و در خودروهای کاربراتوری به طور مستقیم توسط راننده دریافت می‌شوند. گاهی هم سنسورها به طور مستقیم به برخی عملگرها متصل هستند و پس از پردازش به راننده منتقل می‌شوند.
هر چه خودرو مدرن‌تر و امروزی‌تر باشد، تعداد سنسورهای آن نیز بیشتر است. مزیت سنسورها این است که به محض بروز مشکل فعال شده و بلافاصله آن اعلام کمک می‌کنند. بنابراین سلامت سنسورها خیلی مهم است. چون در صورت خرابی سنسور، گزارش مشکل یا به راننده منتقل نمی‌شود یا به طور اشتباه منتقل می‌شود که در هر حالت راننده را دچار خطا می‌کند و عواقب بدی را برای قطعات فنی خودرو به دنبال دارد.
انواع سنسورهای خودرو
سنسورها از گذشته در خودروها وجود داشتند اما به مرور زمان بر تعداد و حساسیت آنها افزوده شد. امروزه سنسورها یکی از اجزای الکتریکی حیاتی خودرو محسوب می‌شوند. مهم‌ترین سنسورهای خودرو عبارتند از:
- سنسور فشار داخل منیفولد یا MAP
- سنسور دور موتور یا RPM
- سنسور دریچه گاز یا TPS
- سنسور دمای آب یا خنک‌کننده موتور یا CTS
- سنسور دمای هوای ورودی یا ATS
- سنسور اکسیژن
- سنسور ضربه Knock Sensor
- سنسور استپر موتور
- سنسور سرعت VSS
- سنسور جریان هوا یا MAF
- سنسور موقعیت میل سوپاپ
- سنسور سطح بنزین
- سنسور فشار روغن
سنسور فشار داخل منیفولد یا MAP
سنسور فشار داخل منیفولد یا Manifold Absolute Pressure که به اختصار به آن MAP می‌گویند، فشار هوای ورودی به موتور خودرو را اندازه‌گیری کرده و آن را برای ECU ارسال می‌کند. در هنگام رانندگی با افزایش یا کاهش گاز دادن، فشار هوای ورودی تغییر می‌کند و بر اساس اطلاعاتی که MAP به ECU خودرو می‌فرستد، تزریق سوخت داخل سیلندرها به درستی تنظیم می‌شود. اما اگر این سنسور خراب باشد، ECU مقدار فشار هوای ورودی را درست تشخیص نمی‌دهد و درصد ترکیب هوا و سوخت و در نتیجه احتراق به درستی انجام نخواهد شد.
سنسور MAP یکی از مهم‌ترین قطعات موتورهای انژکتوری است که در معرض جریان هوای چرب قرار دارد. این چربی به مرور زمان روی قطعات این سنسور رسوب می‌کند و موجب خرابی سنسور می‌شود. از جمله مواردی که در پی خرابی سنسور فشار داخل منیفولد اتفاق می‌افتد، عبارتند از:
۱. سخت روشن شدن موتور
۲. خروج دود سیاه از اگزوز موقع گاز دادن
۳. سخت گاز خوردن موتور
۴. ریپ زدن خودرو
۵. کاهش بازدهی موتور
۶. وجود لرزش در موتور
برای جلوگیری از خرابی این سنسور باید آن را به صورت دوره‌ای سرویس کرد.
سنسور دو موتور یا RPM
سنسور دور موتور که به آن سنسور میل‌لنگ هم می‌گویند، یکی از اصلی‌ترین سنسورهای خودروهای انژکتوری است و به اختصار آن را با RPM نشان می‌دهند. این حسگر وظیفه کنترل سرعت چرخش و موقعیت میل‌لنگ را بر عهده دارد. سنسور دو موتور از نوع القایی بوده و از یک آهنربای دائمی و یک سیم‌پیچ تشکیل شده است. محل نصب این حسگر در خودرو روی پوسته کلاچ و روبروی فلایول در فاصله حدود ۱ تا ۲ میلی‌متری آن است.
با چرخش دنده‌های فلایول، در سنسور RPM سیگنال تولید و این سیگنال به ECU فرستاده می‌شود. بر اساس این سیگنال، دور موتور، جرقه‌زنی شمع‌ها روی سیلندرهایی که پیستون آنها در نقطه مرگ قرار دارد و زمان دقیق آن بر اساس موقعیت میل‌لنگ، پاشش سوخت، حرکت فلایول و … تنظیم می‌شود.
رسوب روغن و گریس اطراف موتور روی این سنسور می‌تواند باعث خرابی آن شود. از جمله مواردی که در پی خرابی سنسور دور موتور اتفاق می‌افتد، عبارتند از:
۱. روشن نشدن موتور با وجود استارت خوردن آن
۲. خاموش شدن موتور روشن
۳. اشتباه نشان دادن دور موتور
برای حل این مشکلات باید سنسور دور موتور را از رسوبات روغنی و گریسی پاک کرد.
سنسور دریچه گاز یا TPS
سنسور دریچه گاز یا پدال گاز که به اختصار با TPS نشان داده می‌شود، شرایط دریچه گاز را به ECU می‌فرستد. از آنجا که این سنسور با توجه به اطلاعات دریافتی از ECU پس از فشردن پدال گاز توسط راننده، زاویه دریچه را تغییر می‌دهد به آن سنسور زاویه‌سنج پدال هم می‌گویند.
با انجام این کار، ترکیب سوخت به درستی وارد سیلندر می‌شود و موتور خودرو حرکت می‌کند. سنسور دریچه گاز که روی این دریچه نصب شده است، علاوه بر گزارش حالت‌های مختلف این دریچه مثل باز، بسته یا نیمه‌باز بودن آن به ECU، وضعیت‌های دیگری مانند افزایش شتاب و قطع پاشش سوخت را هم گزارش می‌کند. این سنسور در واقع مکمل سنسور فشار داخل منیفولد یا MAP است. ECU به کمک گزارش سنسور دریچه گاز و سنسور MAP، بهترین ترکیب سوخت و هوا را برای بیشترین بازده موتور محاسبه می‌کند و در اختیار موتور قرار می‌دهد.
از جمله مواردی که در پی خرابی سنسور دریچه گاز رخ می‌دهد، عبارتند از:
۱. دور موتور حتی با گاز دادن به سختی بالا می‌رود.
۲. ریپ زدن خودرو
۳. کاهش بازده موتور
۴. گاز خوردن خود به خودی خودرو
۵. کاهش یا افزایش خود به خودی دور موتور